Column: Negative outlook VS

Auteur: Wim Boonstra
Datum: 17-05-2011

Eind april verraste Standard & Poor's de wereld met een verrassing die nooit verrassend had mogen zijn. Namelijk met de mededeling dat het de kredietwaardigheid van de VS van een 'negative outlook' zou voorzien. Dat zou kunnen betekenen dat het land zijn AAA-status op termijn kan verliezen. De markten hebben niet al te hevig op het nieuws gereageerd, al heeft de dollar wel wat terrein ingeleverd ten opzichte van de euro.

Serieuze problemen
Al in 2005 concludeerde de Amerikaanse econoom Kottlikoff dat de overheidsfinanciën van de VS op termijn niet houdbaar zijn. Dat was dus al jaren voor de financiële crisis, die de zaak natuurlijk nog eens hevig heeft verslechterd. De stap van S&P kan daarom niet echt onverwacht zijn gekomen. Eerlijk gezegd heb ik mij het afgelopen jaar regelmatig verbaasd over de bij vlagen aan hysterie grenzende onrust rondom de euro en de 'Europese schuldencrisis', terwijl de Amerikaanse federale overheidsfinanciën er verhoudingsgewijs veel slechter voorstaan dan het Europese gemiddelde. Tel daar de grote problemen op het niveau van de staten nog eens bij op en het wordt duidelijk dat de VS inderdaad serieuze financiële problemen kennen. Tegen die achtergrond is zowel de stap van S&P als het wegglijden van de dollar in de financiële markten goed verklaarbaar.

Bestuurlijk onvermogen
Hoe zorgelijk is de situatie ten aanzien van de Amerikaanse overheidsfinanciën nu werkelijk? Hoewel overheidstekort en –schuld sterk zijn opgelopen, lijkt er op het eerste gezicht nog steeds niet zo heel veel aan de hand te zijn. Met een beetje daadkrachtig beleid kan de zaak alsnog vrij snel op orde worden gebracht. De VS hebben gemiddeld een zeer lage belastingquote en dat betekent dat de overheidsfinanciën door middel van een slimme combinatie van gerichte lastenverzwaringen en bezuinigingen eenvoudig op orde kunnen worden gebracht. Het hoeft allemaal niet uit de hand te lopen. De achilleshiel van de Amerikaanse economie wordt echter vooral gevormd door bestuurlijk onvermogen. De onderlinge verhoudingen tussen de grote politieke partijen, de Republikeinen en Democraten, zijn dusdanig verslechterd dat een vruchtbare samenwerking vrijwel onmogelijk is geworden. In een tijdperk waarin het land met grote uitdagingen wordt geconfronteerd is dit een zeer zorgelijke situatie. Benodigde hervormingen, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, lijken verder weg dan ooit. Zo beschouwd is de boodschap die S&P met zijn waarschuwing uitzond boven alles van politieke aard.

Het belang van de dollar
Toch denk ik dat, zelfs als de beleidsimpasse niet wordt doorbroken, de VS niet formeel in gebreke zullen raken op hun overheidsschuld. De VS hebben immers de dollar, nog altijd ’s wereld belangrijkste valuta. De wereldeconomie heeft dollars nodig en de VS draaien aan de kraan. Dat doen zij al decennia en dat is ze goed bevallen. Die situatie is natuurlijk op de lange termijn evenmin houdbaar, maar de VS kunnen hier langer mee doorgaan dan een willekeurig ander land in de wereld. Zo lang zij hun schulden kunnen financieren in dollars ondervinden zij geen disciplinerende werking vanuit de financiële markten. Totdat de kruik barst, natuurlijk, maar daarvoor wordt al heel lang gewaarschuwd.

Wat zijn de vooruitzichten?
Ik verwacht dat de VS opnieuw de weg van de minste weerstand zullen zoeken en het laten uitdraaien op een zwakkere dollar. Dat helpt de concurrentiepositie van het Amerikaanse bedrijfsleven, het leidt tot hogere inflatie wat op zijn beurt weer helpt om de staatsschuld draaglijk te houden, en het verbetert de Amerikaanse internationale schuldpositie. Want de Amerikanen zijn weliswaar een netto schuldenland, maar ze hebben een groot voordeel. Inderdaad, de dollar. De Amerikaanse schulden luiden in dollars, maar hun buitenlandse bezittingen in euro, yen en ponden. En die worden dus meer waard als de dollarkoers daalt. Het slechte nieuws is voor het buitenland. Zo zullen exporteurs elders in de wereld, ook in Nederland, hun concurrentiepositie ten opzichte van de VS zien verslechteren. En bezitters van dollarreserves zullen een stevig koersverlies moeten accepteren.

De nadagen
De prijs voor de VS zal zijn gelegen in een relatief hoge inflatie en een verminderde status voor de dollar. We zitten in de nadagen van het tijdperk van de dollarstandaard. De geschiedenis leert echter dat dergelijke 'nadagen' erg lang, soms zelfs decennia kunnen duren, getuige de nadagen van het pond Sterling als wereldvaluta een kleine honderd jaar geleden. Maar het is een kwestie van tijd en we weten het natuurlijk al heel lang. Daar was eigenlijk geen 'negative outlook' van S&P voor nodig. Voorlopig zullen we het moeten doen met een steeds zwakkere en minder stabiele mondiale valutastandaard. Wil de opvolger opstaan?
 

Over Wim Boonstra

Meer columns van Wim Boonstra:

21-04-2010
Het Griekse probleem lijkt opgelost. En nu?